Кыргызстандын Саламаттык Сактоо
Zdravoohraneniye Kyrgyzstana

ISSN 1694-8068 (Print)

ISSN 1694-805X (Online)

Кыргыз Республикасында ымыркайлардын ВИЧ-инфекциясынын алдын алуу маселелери боюнча калктын маалымдуулугунун деңгээли

Кыргыз Республикасында ымыркайлардын ВИЧ-инфекциясынын алдын алуу маселелери боюнча калктын маалымдуулугунун деңгээли
Полный текст  

Корутунду

иришүү. Кыргыз Республикасынын АИВ-инфекциясы боюнча расмий статистикасы боюнча катталган учурлардын көбү эркектерге туура келгени менен, аялдар социалдык жана структуралык жактан өзгөчө аялуу топ болуп калышат. Үй-бүлөлүк зомбулук, экономикалык көз карандылык, чечим кабыл алууга чектелген мүмкүнчүлүктөр, ошондой эле өнөктөш менен коопсуз жыныстык жүрүм-турум тууралуу сүйлөшүүдөгү кыйынчылыктар аялдардын АИВке чалдыгуу коркунучун жогорулатат. Көпчүлүк учурларда аялдар АИВ-инфекциясы тууралуу кош бойлуу болуп каттоого турганда гана билишет, бул үй-бүлө пландаштыруу жана кош бойлуулуктун учурунда маалымдуулукту жогорулатуу боюнча алдын алуу иш-чараларын күчөтүү зарылдыгын көрсөтөт. Стигма жана дискриминация аялдардын коомдун жана үйбүлөөнүн алдында коркуу сезимин күчөтүп, АИВ-инфекциясын жуктуруп алса, жардамга жана дарыланууга кайрыла алышпайт. АИВ-инфекциясы бар көптөгөн аялдар аны айткандан коркушат жана дарылануудан баш тартышат. Мындай учурларда, аялдардын ооруну жыныстык жол менен жуктуруп алуу тобокелдиги жогорулайт. Көпчүлүк аялдар АИВдин ымыркайларга жугушун алдын алуу боюнча жетиштүү маалыматка ээ эмес. АИВ-инфекциясын дарылоонун заманбап ыкмалары иштөөгө, окууга, үй-бүлөлү, дени сак балалуу болууга жана толук камдуу жашоого мүмкүндүк берет. Изилдөөнүн максаты.Кыргыз Республикасындагы кош бойлуу аялдардын, жаш үй-бүлөлөрдүн жана алардын үй-бүлө мүчөлөрүнүн АИВ инфекциясы жөнүндө маалымдуулук деңгээлин изилдөө жана эненден балага АИВдин жугушунун алдын алуу боюнча жүргүзүлүп жаткан маалыматтык жана түшүндүрүү иштеринин калктын маалымдуулугуна тийгизген таасирин баалоо. Материалдар жана изилдөө ыкмасы. Бул изилдөөдө кайчылаш изил дөө ыкмасы колдонулган. Анкета иштелип чыгып, интервью алуучулар смартфондор аркылуу маалыматтарды түз эле электрондук базага киргизишти. Чогулган маалыматтардын ишенимдүүлүгүн камсыз кылуу үчүн анкеталардын жайгашкан жерине интервью алуучулардын мобилдик аппаратынын GPS навигациясы аркылуу байкоо жүргүзүлдү. Натыйжалары жана талкулоо. АИВ-инфекция маселелери боюнча билимди жогорулатуу жана ымыркайларда АИВдин алдын алууга жоопкерчиликтүү мамилени калыптандыруу максатында республикада эки этаптуу изилдөө өткөрүлдү. Изилдөөнүн эки баскычында респонденттердин көпчүлүгү кош бойлуу аялдар жана жаш жубайлар (28% жана 29%); изилдөөгө кош бойлуулук курагын эске албаган аялдар, кош бойлуу аялдардын күйөөлөрү (17%) жана кош бойлуу аялдардын кайненелери (13%) катышкан. Изилдөөнүн эки баскычында респонденттердин 70% аялдар, 30% эркектер түздү. Айыл тургундарынын, өзгөчө аялдардын билим алуу жана киреше алуу мүмкүнчүлүгү жок болгондуктан, алардын материалдык жыргалчылыгын жакшыртуу мүмкүнчүлүгү чектелет, бул алардын ден соолугуна терс таасирин тийгизет. Респонденттердин жарымынан азы (42%) эч жерде иштебейт, бул респонденттердин басымдуу бөлүгүн учурда балдарын багып жаткан же жакында турмушка чыккан жана жаңы жерге отурукташа элек аялдар түзгөндүгү менен түшүндүрөт. Мындан тышкары, айрыкча айыл жеринде жашаган аялдар көбүнчө жумушка орношууда көйгөйлөргө туш болушат. Респонденттерге жугузуу жолдору, вертикалдык жугузуунун алдын алуу, кош бойлуу аялдарды жана алардын өнөктөштөрүн АИВге тес тирлөөнүн зарылчылыгы, АИВди дарылоо боюнча суроолор берилди. Натыйжада, иш-чаралардан кийин респонденттердин АИВ-инфекциясы боюнча билиминин жакшырганы белгиленди. Жыйынтыгы.Калкты АИВ-инфекциясынын энеден балага жугуу жолун алдын алуу маселелери боюнча маалымдоодо жакшы натыйжаларга жетишүү үчүн окуу модулдарын өркүндөтүү жана жаңыдан түзүлгөн жаш үй-бүлөлөргө басым жасоо менен калкты маалымдоону улантуу зарыл.

Авторлор жөнүндө

Алтымышева Нурила Алмазбековна, кандидат медицинских наук, директор Республиканского центра укрепления здоровья и массовой коммуникации, Бишкек, Кыргызская Республика

Жумалиева Чынаркул Койчумановна, эпидемиолог Национального института общественного здоровья МЗ, Бишкек, Кыргызская Республика

Исмаилова Айкуль Джапаргазиевна, кандидат медицинских наук, заведующая организационным методическим отделом Республиканского центра крови, Бишкек, Кыргызская Республика

Бейшеева Асель Кубанычбековна, ассистент кафедры общей гигиены Кыргызской государственной медицинской академии им. И.К. Ахунбаева, Бишкек, Кыргызская Республика

Altymysheva Nurila Almazbekovna, Candidate of Medical Sciences, Director Republican Center for Health Promotion and Mass Communication, Bishkek, Kyrgyz Republic
Zhumalieva Chynarkul Koichumanovna, epidemiologist at the Institute of Public Health of the Ministry of Health, Bishkek, Kyrgyz Republic 
Ismailova Aikul Dzhapargazievna, Candidate of Medical Sciences Head of the Organizational Methods Department Republican Blood Center, Bishkek, Kyrgyz Republic
Beisheeva Asel Kubanychbekovna, assistant of the department of general hygiene of the Kyrgyz State Medical Academy named after I.K. Akhunbaev, Bishkek, Kyrgyz Republic

Алтымышева Нурила Алмазбековна, медицина илимдеринин кандидаты, Республикалык ден соолукту чыңдоо жана массалык коммуникация борборунун директору, Бишкек, Кыргыз Республикасы
Жумалиева Чынаркүл Койчумановна, Саламаттыкты сактоо министрлигинин Коомдук саламаттыкты сактоо институтунун эпидемиологу, Бишкек, Кыргыз Республикасы
Исмаилова Айкуль Джапаргазиевна, медицина илимдеринин кандидаты Республикалык кан борборунун уюштуруу-методикалык бөлүмүнүн башчысы, Бишкек, Кыргыз Республикасы
Бейшеева Асель Кубанычбековна, И.К. Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын жалпы гигиена кафедрасынын ассистенти, Бишкек, Кыргыз Республикасы

Шилтемелер

1. Республиканский центр по контролю за гемоконтактными вирусными гепатитами и ВИЧ. Статистика и данные. Дата об
ращения: [12.05.2025г.]. URL: https://aidscenter.kg/
2. https://www.unaids.org/ru/dataanalysis/datatools/spectrum-epp
3. Министерство здравоохранения КР. Приложение № 13 «Профилактика передачи ВИЧ от матери ребёнку (ППМР)» к при
казу № 903 от 10 октября 2017 г. «Об утверждении клинических протоколов по ВИЧ-инфекции для амбулаторного и ста
ционарного уровней оказания медицинской помощи». Бишкек, 2017. С. 279.
4. Министерство здравоохранения КР. Приказ «О расширении тестирования на ВИЧ-инфекцию по клиническим и эпиде
миологическим показаниям» от 12 июня 2019 года № 678. Бишкек, 2019. пп 1.1.2.
5. De Cock KM et al. Prevention of mother-to-child HIV transmission in resource-poor countries: translating research into policy
and practice. JAMA, 2000, 283(9):1175—1182.
6. Thorne C, Newell ML. Are girls more at risk of intrauterine-acquired HIV infection than boys? AIDS, 2004, 18(2):344—347

1. Республиканский центр по контролю за гемоконтактными вирусными гепатитами и ВИЧ. Статистика и данные. Дата об
ращения: [12.05.2025г.]. URL: https://aidscenter.kg/
2. https://www.unaids.org/ru/dataanalysis/datatools/spectrum-epp
3. Министерство здравоохранения КР. Приложение № 13 «Профилактика передачи ВИЧ от матери ребёнку (ППМР)» к при
казу № 903 от 10 октября 2017 г. «Об утверждении клинических протоколов по ВИЧ-инфекции для амбулаторного и ста
ционарного уровней оказания медицинской помощи». Бишкек, 2017. С. 279.
4. Министерство здравоохранения КР. Приказ «О расширении тестирования на ВИЧ-инфекцию по клиническим и эпиде
миологическим показаниям» от 12 июня 2019 года № 678. Бишкек, 2019. пп 1.1.2.
5. De Cock KM et al. Prevention of mother-to-child HIV transmission in resource-poor countries: translating research into policy
and practice. JAMA, 2000, 283(9):1175—1182.
6. Thorne C, Newell ML. Are girls more at risk of intrauterine-acquired HIV infection than boys? AIDS, 2004, 18(2):344—347

1. Республиканский центр по контролю за гемоконтактными вирусными гепатитами и ВИЧ. Статистика и данные. Дата об
ращения: [12.05.2025г.]. URL: https://aidscenter.kg/
2. https://www.unaids.org/ru/dataanalysis/datatools/spectrum-epp
3. Министерство здравоохранения КР. Приложение № 13 «Профилактика передачи ВИЧ от матери ребёнку (ППМР)» к при
казу № 903 от 10 октября 2017 г. «Об утверждении клинических протоколов по ВИЧ-инфекции для амбулаторного и ста
ционарного уровней оказания медицинской помощи». Бишкек, 2017. С. 279.
4. Министерство здравоохранения КР. Приказ «О расширении тестирования на ВИЧ-инфекцию по клиническим и эпиде
миологическим показаниям» от 12 июня 2019 года № 678. Бишкек, 2019. пп 1.1.2.
5. De Cock KM et al. Prevention of mother-to-child HIV transmission in resource-poor countries: translating research into policy
and practice. JAMA, 2000, 283(9):1175—1182.
6. Thorne C, Newell ML. Are girls more at risk of intrauterine-acquired HIV infection than boys? AIDS, 2004, 18(2):344—347

Для цитирования

Алтымышева Н.А., Жумалиева Ч.К., Исмаилова А.Дж., Бейшеева А.К. Уровень информированности населения по вопросам профилактики ВИЧ у младенца в КР. Научно-практический журнал «Здравоохранение Кыргызстана» 2025, № 1, с. 63-71. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2025.1.3.8.63.71

For citation

Altymysheva N.A., Zhumalieva Ch.K.,Ismailova A.Dj., Beisheeva A.K. Level of public awareness on issues of HIV
prevention in infants in the Kyrgyz Republic.Scientific practical journal “Health care of Kyrgyzstan” 2025, No.1, p. 63-
71. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2025.1.3.8.63.71

Цитата үчүн

Алтымышева Н.А., Жумалиева Ч.К., Исмаилова А.Дж., Бейшеева А.К. Кыргыз Республикасында ымыркайлардын ВИЧ-инфекциясынын алдын алуу маселелери боюнча калктын маалымдуулугунун деңгээли. Кыргызстандын саламаттык сактоо
илимий-практикалык журналы 2025, № 1, б. 63-71.  https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2025.1.3.8.63.71

Авторлор Алтымышева Н.А., Жумалиева Ч.К., Исмаилова А.Дж., Бейшеева А.К.
Ссылка doi.org https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2025.1.3.8.63.71
Беттер 63-71
Негизги сөздөр АИВ инфекциясы, Алдын алуу, Маалымдуулук, Жаңы төрөлгөн, Аял, АИВдин энеден балага жугуу жолун ал дын алуу, АИВ менен жашаган адамдар
Орусча
Об авторах

Алтымышева Нурила Алмазбековна, кандидат медицинских наук, директор Республиканского центра укрепления здоровья и массовой коммуникации, Бишкек, Кыргызская Республика

Жумалиева Чынаркул Койчумановна, эпидемиолог Национального института общественного здоровья МЗ, Бишкек, Кыргызская Республика

Исмаилова Айкуль Джапаргазиевна, кандидат медицинских наук, заведующая организационным методическим отделом Республиканского центра крови, Бишкек, Кыргызская Республика

Бейшеева Асель Кубанычбековна, ассистент кафедры общей гигиены Кыргызской государственной медицинской академии им. И.К. Ахунбаева, Бишкек, Кыргызская Республика

Полный текст

PDF (RUS)

Список литературы

1. Республиканский центр по контролю за гемоконтактными вирусными гепатитами и ВИЧ. Статистика и данные. Дата об
ращения: [12.05.2025г.]. URL: https://aidscenter.kg/
2. https://www.unaids.org/ru/dataanalysis/datatools/spectrum-epp
3. Министерство здравоохранения КР. Приложение № 13 «Профилактика передачи ВИЧ от матери ребёнку (ППМР)» к при
казу № 903 от 10 октября 2017 г. «Об утверждении клинических протоколов по ВИЧ-инфекции для амбулаторного и ста
ционарного уровней оказания медицинской помощи». Бишкек, 2017. С. 279.
4. Министерство здравоохранения КР. Приказ «О расширении тестирования на ВИЧ-инфекцию по клиническим и эпиде
миологическим показаниям» от 12 июня 2019 года № 678. Бишкек, 2019. пп 1.1.2.
5. De Cock KM et al. Prevention of mother-to-child HIV transmission in resource-poor countries: translating research into policy
and practice. JAMA, 2000, 283(9):1175—1182.
6. Thorne C, Newell ML. Are girls more at risk of intrauterine-acquired HIV infection than boys? AIDS, 2004, 18(2):344—347

Для цитирования

Алтымышева Н.А., Жумалиева Ч.К., Исмаилова А.Дж., Бейшеева А.К. Уровень информированности населения по вопросам профилактики ВИЧ у младенца в КР. Научно-практический журнал «Здравоохранение Кыргызстана» 2025, № 1, с. 63-71. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2025.1.3.8.63.71

Англисче
About authors

Altymysheva Nurila Almazbekovna, Candidate of Medical Sciences, Director Republican Center for Health Promotion and Mass Communication, Bishkek, Kyrgyz Republic
Zhumalieva Chynarkul Koichumanovna, epidemiologist at the Institute of Public Health of the Ministry of Health, Bishkek, Kyrgyz Republic 
Ismailova Aikul Dzhapargazievna, Candidate of Medical Sciences Head of the Organizational Methods Department Republican Blood Center, Bishkek, Kyrgyz Republic
Beisheeva Asel Kubanychbekovna, assistant of the department of general hygiene of the Kyrgyz State Medical Academy named after I.K. Akhunbaev, Bishkek, Kyrgyz Republic

References

1. Республиканский центр по контролю за гемоконтактными вирусными гепатитами и ВИЧ. Статистика и данные. Дата об
ращения: [12.05.2025г.]. URL: https://aidscenter.kg/
2. https://www.unaids.org/ru/dataanalysis/datatools/spectrum-epp
3. Министерство здравоохранения КР. Приложение № 13 «Профилактика передачи ВИЧ от матери ребёнку (ППМР)» к при
казу № 903 от 10 октября 2017 г. «Об утверждении клинических протоколов по ВИЧ-инфекции для амбулаторного и ста
ционарного уровней оказания медицинской помощи». Бишкек, 2017. С. 279.
4. Министерство здравоохранения КР. Приказ «О расширении тестирования на ВИЧ-инфекцию по клиническим и эпиде
миологическим показаниям» от 12 июня 2019 года № 678. Бишкек, 2019. пп 1.1.2.
5. De Cock KM et al. Prevention of mother-to-child HIV transmission in resource-poor countries: translating research into policy
and practice. JAMA, 2000, 283(9):1175—1182.
6. Thorne C, Newell ML. Are girls more at risk of intrauterine-acquired HIV infection than boys? AIDS, 2004, 18(2):344—347

For citation

Altymysheva N.A., Zhumalieva Ch.K.,Ismailova A.Dj., Beisheeva A.K. Level of public awareness on issues of HIV
prevention in infants in the Kyrgyz Republic.Scientific practical journal “Health care of Kyrgyzstan” 2025, No.1, p. 63-
71. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2025.1.3.8.63.71

Кыргызча
Авторлор жөнүндө

Алтымышева Нурила Алмазбековна, медицина илимдеринин кандидаты, Республикалык ден соолукту чыңдоо жана массалык коммуникация борборунун директору, Бишкек, Кыргыз Республикасы
Жумалиева Чынаркүл Койчумановна, Саламаттыкты сактоо министрлигинин Коомдук саламаттыкты сактоо институтунун эпидемиологу, Бишкек, Кыргыз Республикасы
Исмаилова Айкуль Джапаргазиевна, медицина илимдеринин кандидаты Республикалык кан борборунун уюштуруу-методикалык бөлүмүнүн башчысы, Бишкек, Кыргыз Республикасы
Бейшеева Асель Кубанычбековна, И.К. Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын жалпы гигиена кафедрасынын ассистенти, Бишкек, Кыргыз Республикасы

Шилтемелер

1. Республиканский центр по контролю за гемоконтактными вирусными гепатитами и ВИЧ. Статистика и данные. Дата об
ращения: [12.05.2025г.]. URL: https://aidscenter.kg/
2. https://www.unaids.org/ru/dataanalysis/datatools/spectrum-epp
3. Министерство здравоохранения КР. Приложение № 13 «Профилактика передачи ВИЧ от матери ребёнку (ППМР)» к при
казу № 903 от 10 октября 2017 г. «Об утверждении клинических протоколов по ВИЧ-инфекции для амбулаторного и ста
ционарного уровней оказания медицинской помощи». Бишкек, 2017. С. 279.
4. Министерство здравоохранения КР. Приказ «О расширении тестирования на ВИЧ-инфекцию по клиническим и эпиде
миологическим показаниям» от 12 июня 2019 года № 678. Бишкек, 2019. пп 1.1.2.
5. De Cock KM et al. Prevention of mother-to-child HIV transmission in resource-poor countries: translating research into policy
and practice. JAMA, 2000, 283(9):1175—1182.
6. Thorne C, Newell ML. Are girls more at risk of intrauterine-acquired HIV infection than boys? AIDS, 2004, 18(2):344—347

Цитата үчүн

Алтымышева Н.А., Жумалиева Ч.К., Исмаилова А.Дж., Бейшеева А.К. Кыргыз Республикасында ымыркайлардын ВИЧ-инфекциясынын алдын алуу маселелери боюнча калктын маалымдуулугунун деңгээли. Кыргызстандын саламаттык сактоо
илимий-практикалык журналы 2025, № 1, б. 63-71.  https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2025.1.3.8.63.71

Көрүүлөр: 194
Copyright MAXXmarketing GmbH
JoomShopping Download & Support